Στην αυγή του 21ου αιώνα, η τεχνολογία έχει εισχωρήσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας, μεταμορφώνοντας τον τρόπο που επικοινωνούμε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε και ψυχαγωγούμαστε. Ωστόσο, αυτή η αλματώδης ψηφιακή επανάσταση, παρά τα αναμφισβήτητα οφέλη της, έχει φέρει στο προσκήνιο μια νέα και κρίσιμη πρόκληση: την ανάγκη για Ψηφιακή Ευημερία (Digital Wellbeing).
Προς αυτή την κατεύθυνση της καινοτομίας και πλήρως εναρμονισμένη με τις «επιταγές των καιρών» η Κοινωνία της Πληροφορίας αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την προώθηση της ψηφιακής ευημερίας.
Η πρώτη ημερίδα ενημέρωσης για την ψηφιακή ευημερία στην οικογένεια, ως ισορροπημένη χρήση των ψηφιακών μέσων, αποφεύγοντας τον εθισμό του διαδικτύου, μάλιστα ήδη πραγματοποιήθηκε, προκαλώντας θερμή ανταπόκριση και γόνιμο ενδιαφέρον.
Οι εισηγητές κυρία Σταματιάδη Αλέκα, σύμβουλος επικοινωνίας και κύριος Βούλγαρης Γιώργος, σύμβουλος υποστήριξης εταιρικών υποδομών της ΚτΠ ενημέρωσαν τα στελέχη της ΚτΠ για τις έννοιες της ψηφιακής ευημερίας και του ψηφιακού εγγραμματισμού αλλά και για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο.
Ιδιαίτερα, η ημερίδα εστίασε στο πώς μπορούμε να θέσουμε ξεκάθαρους κανόνες και όρια στα παιδιά, στον ελεύθερο χρόνο των σχολικών διακοπών, αλλά και εν γένει σε εμάς τους ίδιους ως ενήλικες και γονείς. Στο πλαίσιο ενδιαφέροντος διαλόγου και καίριων ερωτημάτων που τέθηκαν από τους συμμετέχοντες και απαντήθηκαν από τους εισηγητές, ενημερωθήκαμε για χρήσιμα εργαλεία και εφαρμογές που μπορούν να προστατεύσουν εμάς και την οικογένεια μας από την «κακή» χρήση των ψηφιακών μέσων.
Στην εποχή της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και της συνεχούς χρήσης των ψηφιακών μέσων, η έννοια της «Ψηφιακής Ευημερίας» αναδεικνύεται σε κομβικό και κρίσιμο ζήτημα για την ποιότητα ζωής και την ψυχική υγεία των ατόμων. Η συνεχής συνδεσιμότητα, η πληθώρα πληροφοριών και η αλληλεπίδραση με αλγόριθμους και bots τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητα θέτουν νέες προκλήσεις, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για ορθολογική και βιώσιμη χρήση της τεχνολογίας.
Μαζί με αναμφισβήτητα πολλαπλά οφέλη, η ψηφιακή επανάσταση φέρνει και μια σειρά από κινδύνους. Από την υπερφόρτωση πληροφοριών και την εξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέχρι την κυβερνο-εξάντληση (burnout) και τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, η «Ψηφιακή Ευημερία» δεν είναι πλέον μια επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα.
Η ψηφιακή παρουσία είναι αναπόφευκτη. Ωστόσο, η έλλειψη ψηφιακού εγγραμματισμού και η αδυναμία διαχείρισης της τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές επιπτώσεις, τόσο σε προσωπικό και ψυχολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις αυτές επεκτείνονται και στον χώρο εργασίας, όπου η αδιάκοπη σύνδεση και οι υψηλές απαιτήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη παραγωγικότητα και αυξημένο στρες.
Πώς μπορούμε να ζήσουμε αρμονικά με την τεχνολογία και να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία στην ψηφιακή εποχή
Η Ψηφιακή Ευημερία ορίζεται ως η κατάσταση, κατά την οποία οι άνθρωποι είναι ικανοί να διατηρούν έναν υγιή και ισορροπημένο τρόπο ζωής, ενώ χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες προς όφελός τους, με δημιουργικό και αποτελεσματικό τρόπο. Πρόκειται για την ικανότητα του ατόμου να ελέγχει και να διαχειρίζεται τη σχέση του με την τεχνολογία, αντί να ελέγχεται από αυτήν.
Η σημασία της Ψηφιακής Ευημερίας έχει γίνει επιτακτική για πολλούς λόγους, ιδιαίτερα στην εποχή της ραγδαίας ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI). Από την εργασία και την εκπαίδευση μέχρι την ψυχαγωγία, η ψηφιακή σύνδεση είναι πλέον δεδομένη. Η αδυναμία διαχείρισής της μπορεί να οδηγήσει σε εξουθένωση (burnout) και άγχος.
Ακόμα, με τη συνεχή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αυτό το συνεχές “scroll-άρισμα” όπως λέγεται, η συνεχής σύγκριση με “ιδανικές” ζωές, ο φόβος της απώλειας των νεότερων αναρτήσεων και πληροφοριών (FOMO), ο κυβερνο-εκφοβισμός (cyber-bullying) και η απροθυμία για offline κοινωνικοποίηση έχουν συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και μοναξιάς, ιδιαίτερα στους νέους. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η συνεχής ροή δεδομένων και ειδοποιήσεων μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη συγκέντρωση, αδυναμία εστίασης και αίσθημα κορεσμού.
Η AI διαμορφώνει πλέον τις πληροφορίες που βλέπουμε, τις προτάσεις προϊόντων, ακόμα και τις αλληλεπιδράσεις μας. Η κατανόηση του πώς λειτουργεί και πώς να την χρησιμοποιούμε υπεύθυνα είναι ζωτικής σημασίας για να μην γίνουμε παθητικοί δέκτες, αλλά ενεργοί χρήστες. Με την AI να συλλέγει και να επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες δεδομένων, η προστασία της ιδιωτικότητάς μας καθίσταται πιο περίπλοκη και πιο σημαντική από ποτέ. Ο ψηφιακός εγγραμματισμός μάς βοηθά να κατανοήσουμε τους κινδύνους και να λάβουμε μέτρα.
Στο πεδίο της εργασίας, η ανάγκη για συνεχή διαθεσιμότητα και η θολή γραμμή μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, ειδικά με την τηλεργασία, οδηγούν σε αυξημένα επίπεδα στρες και μειωμένη παραγωγικότητα.
Η ψηφιακή ευημερία αποτελεί κλειδί για τη διατήρηση της ισορροπίας. Για να επιτευχθεί, χρειάζεται γνώση, εκμάθηση, απόκτηση συνηθειών και δεξιοτήτων, με σκοπό να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία της τεχνολογίας προς όφελος του ανθρώπου.
Συγκεκριμένα, η Ψηφιακή Ευημερία μπορεί να επιτευχθεί με τις εξής πρακτικές:
- Διαχείριση Χρόνου Οθόνης: Την ικανότητα να θέτουμε και να τηρούμε όρια στον χρόνο που αφιερώνουμε μπροστά σε οθόνες, αποφεύγοντας την υπερβολική και ασυνείδητη χρήση.
- Προστασία Προσωπικών Δεδομένων και Ασφάλεια: Την επίγνωση και την εφαρμογή πρακτικών για την προστασία της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.
- Κριτική Σκέψη και Ψηφιακός Εγγραμματισμός: Την ικανότητα να αξιολογούμε κριτικά τις πληροφορίες που λαμβάνουμε online, να αναγνωρίζουμε τις ψευδείς ειδήσεις και να κατανοούμε τους αλγόριθμους που διαμορφώνουν την ψηφιακή μας εμπειρία.
- Ισορροπία Online-Offline Ζωής: Την ικανότητα να διατηρούμε ισορροπία μεταξύ των ψηφιακών μας δραστηριοτήτων και των διαπροσωπικών μας σχέσεων, των σωματικών μας δραστηριοτήτων και της επαφής με τον πραγματικό κόσμο.
- Ψυχική και Συναισθηματική Ευεξία: Την προστασία της ψυχικής μας υγείας από φαινόμενα όπως το τεχνολογικό άγχος (technostress), η υπερφόρτωση πληροφοριών, ο εθισμός στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η Ψηφιακή Ευημερία δεν είναι απλώς ένας όρος, αλλά μια φιλοσοφία ζωής που μας επιτρέπει να αξιοποιούμε τις δυνατότητες της τεχνολογίας, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα την ανθρώπινη αξία και την ψυχική μας ισορροπία. Αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να αξιοποιήσουμε πλήρως τις απεριόριστες δυνατότητες της ψηφιακής εποχής και της τεχνητής νοημοσύνης, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα την ψυχική και σωματική μας υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις μας και την ποιότητα της ζωής μας. Είναι η τέχνη να ζούμε αρμονικά με την τεχνολογία, διατηρώντας τον έλεγχο και διασφαλίζοντας την ευημερία μας.
Επιτελώντας τις βασικές αρχές της, η Κοινωνία της Πληροφορίας Μ.Α.Ε. ήδη προωθεί τον ψηφιακό εγγραμματισμό, ως απαραίτητο εργαλείο πλοήγησης στο σύγχρονο κόσμο, για να αποφευχθούν προβλήματα ασφάλειας ή και εθισμού και να αξιοποιήσουν τα άτομα την τεχνολογία με σκοπό την πρόοδό τους. Η υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι Έλληνες χρήστες, και ιδίως η νέα γενιά, θα είναι εξοπλισμένοι με τα απαραίτητα εφόδια για να περιηγηθούν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα στο ψηφιακό τοπίο.
